หาจังหวะลงทุนบนดัชนี S&P500 ด้วย Sentiment Indicators
นอกจาก Indicator ประเภท Lagging ที่เรารู้จักกันดีแล้วอย่างประเภท Overlap Indicator ประเภทใช้ดูคู่กับกราฟราคาได้เช่น SMA, EMA, Ichimoku, Bollinger, etc. หรือ Indicator ประเภทที่บอก Momentum หรือแนวโน้มของราคาอย่าง MACD, RSI, ADX
ในตลาดต่างประเทศได้มีการสร้างเครื่องมือที่ใช้ถึงอารมณ์ของผู้คนในตลาดออกมาให้ดูเป็นเครื่องมือประกอบได้อีกด้วย หากพูดชื่อไปแล้วทุกคนน่าจะเคยคุ้นหูกันมาบ้าง VIX Index, Fear & Greed Index และ Put Call Ratio ซึ่งแต่ละตัวก็ถูกนำมาใช้แสดงผลต่างกัน แต่สิ่งหนึ่งที่เหมือนกัน คือเป็น Indicator ที่ใช้บอกอารมณ์ของนักลงทุนในตลาด ณ ขณะนั้น ว่าผู้คนกลัวหรือกำลังโลภ นักลงทุนกำลังอยู่โหมด Risk on/Risk off หรือแม้กระทั่งยอด Put/Call สินค้าประเภท Option ในตลาดที่บ่งบอกถึงผู้คนกำลังลงทุนหรือพร้อมที่จะ Bet กับเหตุการณ์ที่เริ่มไม่ปกติ ดังในบทความนี้ ที่ผมจะพาไปทดสอบกับดัชนี S&P500 เพื่อทดสอบว่า Sentiment Indicators ทั้ง 3 ตัวนั้น หากนำมาใช้ในการเข้าซื้อขาย จะหาค่าในการนำมาใช้อย่างไร และเมื่อใช้แล้ว ทั้ง 3 ตัวที่กล่าวมาตัวไหนจะให้ผลลัพธ์ดีที่สุด เรามาชมไปพร้อม ๆ กันครับ
Put/Call Ratio
Put/Call Ratio เป็นอัตราส่วนที่คำนวณได้จากปริมาณการซื้อขาย Volume ของ Put options/Call options (มีการนำสถานะคงค้างทั้งสองฝั่ง หรือ OI มาคำนวณด้วยในบางครั้ง) ซึ่งจะได้อัตราส่วนที่สะท้อนถึงมุมมองของนักลงทุนที่มีส่วนร่วมอยู่ในตลาดในตอนนั้น และยังสามารถพอที่จะใช้ดูการกลับตัวของตลาดในช่วงที่ผู้คนกำลังไล่ซื้อกันเรื่อย ๆ หรือกำลัง Panic เทขายกันอย่างต่อเนื่องได้เช่นกัน วิธีการที่นำไปใช้มักใช้ดูเมื่อ Put/Call Ratio มีค่ามากกว่า 1 จะสะท้อนภาพการปรับตัวลงของดัชนี ในทางกลับกัน เมื่อ Ratio มีค่าต่ำกว่า 1 จะสะท้อนภาพการฟื้นตัวของตลาดนั่นเอง โดยที่ทาง Investopedia ได้ให้ Key takeaways ไว้ว่า
KEY TAKEAWAYS
- One of the most reliable indicators of future market direction is a contrarian-sentiment measure known as the put/call options volume ratio.
- On balance, option buyers lose about 90% of the time.
- As often happens when the market gets too bullish or too bearish, conditions become ripe for a reversal.
VIX Index
ดัชนีความผันผวนหรือ Chicago Board Options Exchange : Volatility Index (VIX) เป็นดัชนีที่ถูกเรียกกันบ่อย ๆ ว่าดัชนีความกลัว โดยเป็นดัชนีที่ใช้ Option ในตลาด S&P 500 มาคำนวณ ดังนั้นหากดัชนี VIX พุ่งสูงขึ้น จึงหมายความว่าอาจเป็นจุดที่ควรระวังว่าตลาดอาจมีการปรับตัวลง เนื่องจากมีการใช้ Put option ในปริมาณที่สูง และโดยปกติแล้วอายุของ Option ที่นิยมจะมีอายุประมาณ 30 วัน ดังนั้นหากช่วงเวลาดังกล่าวมีการปรับตัวเพิ่มสูงขึ้นก็อาจจะนำมาใช้แสดงถึงความคาดหวังของนักลงทุนในอนาคตอันใกล้ ถึงความไม่มั่นใจต่อตลาดที่เป็นอยู่ได้เช่นกัน
KEY TAKEAWAYS
- The Cboe Volatility Index, or VIX, is a real-time market index representing the market’s expectations for volatility over the coming 30 days.
- Investors use the VIX to measure the level of risk, fear, or stress in the market when making investment decisions.
- Traders can also trade the VIX using a variety of options and exchange-traded products, or use VIX values to price derivatives.
Fear & Greed Index
สำหรับ Fear and Greed เป็นเครื่องมือที่ทาง CNN นำมาใช้แสดงถึงความกลัวและโลภของผู้คนในตลาดซึ่งมีการคำนวณผ่าน Indicator ทั้งหมด 7 ตัวด้วยกัน หลาย ๆ คนอาจจะคุ้นตากับภาพนี้อยู่บ้าง
จากภาพจะแสดงค่าของแต่ละช่วงของอัตราความกลัวและโลภผ่านทางรูปแบบเข็มไมล์ โดยเริ่มจากค่าศูนย์ทางฝั่งซ้ายสุด และค่าสูงสุดที่ 100 ทางขวา เมื่อมาทางขวาที่ค่าใกล้ 100 สามารถตีความได้ว่าผู้คนในตลาดตอนนี้กำลังสนุกสนานกับตลาดยกใหญ่ ราวกับงานเลี้ยงที่กำลังเล่นเพลงที่ชวนทุกคนโยกตามกันได้ทั้งงาน แต่กลับกันเมื่อเข้าใกล้ค่าศูนย์ นั่นก็หมายความว่าผู้คนในตลาดตอนนั้นไม่กล้าแม้แต่จะเปิดแอพพลิเคชั่นการลงทุนดูด้วยซ้ำ และ Ratio ประกอบด้วยอะไรบ้าง ทาง CNN ก็ได้อธิบายไว้ดังนี้
ซึ่งเราจะเห็นได้ว่ามีการแบ่งประเภทของ Fear Indicator และ Greed Indicator ไว้ และรวมถึง Put/Call Ratio ที่กล่าวไปในเบื้องต้นอีกด้วย
KEY TAKEAWAYS
- The fear and greed index was developed by CNNMoney to measure two of the primary emotions that influence investors.
- It is based on the premise that excessive fear can result in stocks trading well below their intrinsic values.
- The index also suggests that greed can cause stock values to rise far above what they should be worth.
- CNN examines seven different factors of fear and greed and scores investor sentiment on a scale from 0 to 100.
- The website Alternative.me offers a crypto fear and greed index for cryptocurrency markets.
แล้วถ้าหากเรานำ Indicator เหล่านี้มาใช้ในการเป็นสัญญาณเทรดจะเป็นอย่างไร?
หลังจากที่เราได้ทำความรู้จักและเห็นหน้าตาของ Indicator ประเภทต่าง ๆ กันแบบคร่าว ๆ แล้วผมจะลองนำ Indicator ทั้ง 3 ตัวมาสร้างสัญญาณเทรดแยกกัน โดยแบ่งกันเป็นกลยุทธ์แต่ละประเภท และใช้ค่าของตัว Indicator แต่ละตัว ในการสร้างสัญญาณซื้อขาย และเพื่อเป็นการประหยัดเวลาในการทดสอบ ผมได้ใช้ Library backtrader เป็นตัว Backtest สัญญาณทั้งหมด โดยภาพของ Indicator ที่ได้แต่ละตัวจะเป็นดังนี้
จากภาพเราจะเห็นว่าถึงแม้จะเป็น Sentiment Indicator เหมือนกัน แต่ค่าที่แสดงออกมาจากช่วงเวลาตั้งแต่ Jan 2011 ถึง Sep 2020 กลับไม่ได้ไปในทิศทางเดียวกันสักเท่าไหร่
เมื่อมาลองเทียบดูความสัมพันธ์แบบ Pearson Correlation ก็พบว่าบนช่วงเวลาดังกล่าว ไม่ได้มีความสัมพันธ์กันเท่าไหร่นัก
จากนั้นเริ่มมาดูข้อมูลทางสถิติแบบคร่าว ๆ ของแต่ละตัวกันก่อน
Put/Call Ratio
VIX Index
Fear and Greed Index
จากค่าทางสถิติเบื้องต้นของข้อมูล Indicators ทั้ง 3 ตัวจะพบว่ามีข้อมูลการกระจายตัวที่ต่างกันอย่างมาก และตัวที่มีค่า mean, std สูงที่สุดก็คือ Fear and Greed Index
สมมติฐานเบื้องต้นของผมคือ Fear and Greed Index น่าจะเหมาะนำมาทำสัญญาณเทรดมากที่สุด เพราะมีความผันผวนที่สูงจึงมีความน่าจะเป็นที่จะสามารถสร้างสัญญาณได้ถี่กว่า (จากการหยิบมาใช้ตรง ๆ ไม่ทำการ Normalize) เพราะเราคงไม่อยากสัญญาณการซื้อขายที่จะเกิดทุก ๆ 10 ปีเพื่อทำการเข้าซื้อ 1 ครั้งสักเท่าไหร่ แต่การตั้งสมมติฐานดังกล่าว ก็นำมาซึ่งการทดสอบนี้นั่นเอง
โดยผมจะทดสอบโดยนำราคาดัชนี S&P 500 มาทำการซื้อขายตามสัญญาณที่ได้จาก Sentiment Indicators แต่ละตัว และจากช่วงเวลา January 2011 ถึง September 2020 เมื่อนับครั้งที่เกิดวิกฤต หลัก ๆ จะประกอบไปด้วยวิกฤตน้ำมันปี 2015, วิกฤต Brexit 2018 และ วิกฤต Covid-19 ช่วงปลายปี 2020 ที่ผ่านมา และบนสมมติฐานที่ว่าเราต้องการนำมาใช้เพื่อจับอารมณ์ตลาดและไหวตัวทันหรือเข้าทำกำไรได้ก่อนจึงควรมีสัญญาณมากกว่า 3 ครั้งแต่ก็ไม่ควรถี่เกินไปจนขนาดปีละครั้ง เพราะบางช่วงที่ตลาดวิ่งทำนิว”ฮอย่างต่อเนื่องเราก็ควรเจอสัญญาณเข้าไปสวนตั้งแต่กลางทางเช่นกัน (หรือถ้ามีสัญญาณเกิดขึ้น ก็อาจไม่น่าเชื่อถือนั่นเอง)
สมมติฐานการทดสอบ:
- มีสัญญาณมากกว่าหรือเท่ากับ 5 ครั้งตลอดระยะเวลา 10 ปี
- เริ่มต้นด้วยเงิน $ 100,000
- ระยะเวลา Jan 2011 — Sep 2020 (เหลือระยะเวลาถึงช่วงปัจจุบันเพื่อทดสอบเป็น Test dataset เนื่องจากมี Covid-19 รอบ 2 ให้ทดสอบด้วย)
- หยิบผลลัพธ์ที่มีสัญญาณเทรด 5 ครั้ง และได้กำไรสูงที่สุดมาแสดงผล
- ทดสอบด้วยโปรแกรม Backtrader
วิธีอ่านค่าจากผลลัพธ์
- ภาพสามเหลี่ยมสีเขียว คือจุดที่ทำการเข้าซื้อ
- ภาพสามเหลี่ยมสีแดง คือจุดที่ทำการขาย
- วงกลมสีน้ำเงินด้านบนสุดคือการเข้าซื้อแล้วได้ผลกำไร (หากขาดทุนจะเป็นวงสีแดง)
ผลลัพธ์จากสัญญาณแรก: Put/Call Ratio
- เงินต้นจาก 100,000 > 109477.87
- สัญญาณเทรด 5 ครั้ง
ผลลัพธ์จากสัญญาณแรก: VIX Index
- เงินต้นจาก 100,000 > 218602.88
- สัญญาณเทรด 8 ครั้ง
ผลลัพธ์จากสัญญาณแรก: Fear and Greed Index
- เงินต้นจาก 100,000 > 223419.35
- สัญญาณเทรด 6 ครั้ง
จากผลลัพธ์พบว่าการทดสอบสัญญาณตามเงื่อนไขคร่าว ๆ เบื้องต้น Indicator ที่ได้ผลตอบแทนเป็นที่น่าพอใจ หรือให้ผลตอบแทนตลอดระยะเวลาที่ทดสอบได้เกิน 100% คือ VIX Index และ Fear and Greed Index ซึ่งในการทดสอบขั้นต่อไปจะถูกนำไปเข้าร่วมเป็น Features ประกอบการเรียนรู้ของโมเดล ทดสอบค่าความสัมพันธ์, Feature Importance และทดสอบกับ Test dataset ต่อไป
